E-ticarette ‘Tek Tıkla İade’nin Gizli Maliyeti: Üretimden Pahalı Lojistik Süreçler
Günümüz e-ticaret dünyasında tüketicilere sunulan ‘tek tıkla iade’ kolaylığı, beraberinde hem işletmeler hem de çevre için önemli bir lojistik ve maliyet yükü getiriyor. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, hızla büyüyen iade ekonomisinin mevcut durumunu ve gelecekteki etkilerini mercek altına aldı. Dr. Pala’nın analizleri, birçok durumda bir ürünün iade sürecinin, üretim maliyetinden daha yüksek bir operasyonel yük oluşturabildiğini ve bu durumun işletmeleri ürünleri imha etmeye yönlendirebildiğini ortaya koyuyor.
Tersine Lojistiğin Artan Önemi ve Zorlukları
Online alışverişin hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmesiyle birlikte, tüketici memnuniyetini artıran iade süreçleri, lojistik sektörü için giderek karmaşıklaşan bir meydan okumaya dönüştü. Özellikle giyim ve moda sektöründe gözlemlenen yüksek iade oranları, ‘tersine lojistik’ kavramının önemini ve yönetilme gerekliliğini ön plana çıkarıyor. Yaşar Üniversitesi’nden Dr. Melisa Özbiltekin Pala, basit bir iade işleminin bile, ürünün ilk üretim maliyetini aşan operasyonel harcamalara yol açabileceği ve ciddi çevresel ayak izi bırakabileceği konusunda uyarıyor. Bu süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmemesi, hem ekonomik hem de ekolojik sürdürülebilirlik açısından riskler barındırıyor.
Tek Bir İadenin Kapsamlı Yolculuğu
Bir ürünün müşteriden alınıp tekrar depoya geri dönmesi, basit bir işlem gibi görünse de aslında toplama, taşıma, detaylı kalite kontrol, yeniden paketleme ve stok yönetimi gibi pek çok aşamayı içeren çok katmanlı bir lojistik operasyonunu tetikliyor. Dr. Pala, bu sürecin maliyet boyutunu şöyle açıklıyor: “Örneğin bir kazak üretiminde ölçek ekonomisi sayesinde maliyetler düşerken, iade edilen bir kazak için gerçekleştirilen tüm bu adımlar, tekil bazda üretim maliyetinden çok daha yüksek bir harcama gerektiriyor. Bu ekonomik baskı, bazı firmaların iade edilen ürünleri tekrar satışa sunmak yerine imha etme yoluna gitmesine neden olabiliyor.”
Gizli Çevresel Yük: İadelerin Karbon Ayak İzi
Tüketicilerin sıklıkla karşılaştığı ve iade nedenleri arasında üst sıralarda yer alan ‘beden uyuşmazlığı’ gibi durumlar, kontrolsüz bir şekilde yönetildiğinde önemli çevresel kirliliğe yol açabiliyor. Dr. Pala, tüketicinin “uymazsa geri gönderirim” rahatlığının ardında yatan ve genellikle gözden kaçan karbon ayak izine dikkat çekiyor. Bir ürünün kargo ile depoya taşınması, ayrıştırılması, kalite kontrolünden geçirilmesi, yeniden paketlenmesi ve tekrar stoklanması gibi süreçler, özellikle moda perakendeciliğinde, ürün başına düşen karbon salınımını ilk sevkiyatın emisyonunu dahi aşabilir. Bu durum, sektörde büyük bir ekolojik yük oluşturuyor. Tüketicinin basit bir iade kararı, bu bağlamda ciddi bir çevresel maliyet anlamına geliyor ve iade ekonomisinin sürdürülebilirlik açısından acilen yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılıyor.
Çözüm: Stratejik İyileştirme ve Tersine Lojistik Yönetimi
Dr. Pala, bu zorlukların üstesinden gelmek için stratejik iyileştirmelerin şart olduğunu vurguluyor. Etkin bir tersine lojistik yönetimi ile taşıma planlamasının optimize edilmesi, enerji verimliliğinin artırılması ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesi sayesinde bu risklerin minimize edilebileceğini belirtiyor. Doğru kurgulanmış bir tersine lojistik sistemi, hem operasyonel verimliliği yükseltir hem de işletmelerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına katkı sağlar. Bu bağlamda iade ekonomisinin hem ekonomik hem de çevresel etkileri göz önünde bulundurularak yenilikçi çözümler üretilmesi büyük önem taşıyor.
