Türkiye, adalet sisteminde çığır açacak tarihi bir adıma tanıklık ediyor. Adalet Bakanlığı ve ODTÜ Teknokent iş birliğiyle geliştirilen ve ‘ADALET 1.0’ adı verilen yapay zeka, asliye ticaret mahkemesinde pilot olarak göreve başladı. Bu gelişme, hukuk teknolojilerindeki ilerlemenin ne denli baş döndürücü bir hıza ulaştığını gözler önüne sererken, ADALET 1.0’ın baktığı ilk dava ve verdiği karar, tüm ülkede büyük bir yankı uyandırdı. Teknoloji ve hukuk dünyasının kesişimindeki bu devrimsel anı, teknolojipusula.com.tr olarak anbean takip ediyoruz.

Tarihi Atama: Karşınızda Hâkim ADALET 1.0

Yıllar süren bir Ar-Ge çalışmasının ürünü olan ADALET 1.0, Türkiye’nin tüm mevzuatını, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay içtihatlarının tamamını ve anonimleştirilmiş milyonlarca dava dosyasını saniyeler içinde tarayabilen derin öğrenme algoritmalarıyla donatıldı. Amacı, özellikle ticari davalar gibi yoğun ve karmaşık dosyalarda yargı sürecini hızlandırmak, insan kaynaklı hataları minimize etmek ve adalete erişimi kolaylaştırmak. Atama kararı, Adalet Bakanı tarafından yapılan açıklamada, “Yargıda dijital dönüşümün en önemli mihenk taşı” olarak nitelendirildi. Bu sistemin duygusal yanlılıktan, yorgunluktan ve önyargılardan arınmış, tamamen kanun ve delillere dayalı kararlar vermesi bekleniyor.

ADALET 1.0’ın Teknik Kapasitesi Neler?

Bu yapay zeka hâkimin yetenekleri oldukça etkileyici. İşte bazı öne çıkan özellikleri:

• Doğal Dil İşleme (NLP): Dava dilekçelerini, bilirkişi raporlarını ve tanık ifadelerini anlamsal olarak analiz edebilme.
• Örüntü Tanıma: Milyonlarca dava arasından benzer hukuki örüntüleri ve emsal teşkil edebilecek kararları anında tespit etme.
• Tahmine Dayalı Analiz: Mevcut delillere göre davanın olası sonuçlarını farklı senaryolarla modelleme.
• Gerekçeli Karar Üretimi: Verdiği kararın tüm hukuki dayanaklarını, ilgili kanun maddelerini ve emsal kararları içeren detaylı bir gerekçe metni oluşturma.

Gündem Yaratan İlk Dava ve Beklenmedik Karar

ADALET 1.0’ın baktığı ilk dava, iki teknoloji şirketi arasında yaşanan bir patent ihlali ve haksız rekabet dosyasıydı. Taraflar, yıllardır süren ve milyarlarca liralık tazminat taleplerini içeren bu karmaşık davada uzlaşamamıştı. Dava dosyalarını ve delilleri saniyeler içinde analiz eden ADALET 1.0, duruşma sonunda kimsenin beklemediği bir karar verdi. Yapay zeka hâkim, davacı şirketin patent ihlali iddiasını kısmen haklı bulurken, davalı şirketin de davacı tarafından haksız rekabete maruz bırakıldığına hükmetti.

Ancak kararın en çarpıcı kısmı, tazminat yöntemiydi. ADALET 1.0, tarafları para cezasına çarptırmak yerine, iki şirketin de haklı olduğu ve haksız olduğu noktaları birleştirerek, onları ihlale konu olan teknoloji üzerinde ortak bir girişim kurmaya ve elde edilecek geliri belirli bir oranda paylaşmaya ‘mahkûm’ etti. Kararın gerekçesinde, “Tarafların uzun vadeli ekonomik menfaatleri ve sektördeki teknolojik ilerlemenin kamu yararı gözetildiğinde, cezalandırıcı bir yaklaşımdan ziyade, yapıcı ve inovasyonu teşvik edici bir çözümün daha adil olacağı kanaatine varılmıştır” ifadeleri yer aldı. Bu karar, alışılmışın dışındaki yapısıyla hukuk çevrelerinde adeta bir fırtına kopardı.

Hukuk Dünyası İkiye Bölündü: Lütuf mu, Tehdit mi?

ADALET 1.0’ın bu ‘yaratıcı’ kararı, hukukçular arasında büyük bir tartışma başlattı. Bir kesim, yapay zekanın insani duygulardan arınmış, tamamen veriye dayalı ve ezber bozan bir çözüm ürettiğini savunarak kararı devrimsel buldu. Bu görüşe göre yapay zeka, yıllarca sürecek bir çekişmeyi, her iki tarafın da kazanabileceği bir iş modeline dönüştürerek gerçek bir ‘adalet’ sağlamıştı. Özellikle yargıdaki iş yükünün azaltılması ve davaların hızlanması gibi konularda yapay zekanın büyük bir potansiyel taşıdığı vurgulandı.

Diğer bir kesim ise kararı endişeyle karşıladı. Hukukun sadece kanun metinlerinden ibaret olmadığını, vicdan, hakkaniyet ve insan psikolojisi gibi unsurları da barındırdığını belirten eleştirmenler, yapay zekanın bu soyut kavramları anlama yetisinden yoksun olduğunu savundu. Bir makinenin, iki şirketi zorla ortak yapmasının ‘hukukun ruhuna’ aykırı olduğunu ve gelecekte daha karmaşık ceza davalarında bu tür bir yetkinin tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini dile getirdiler. Türkiye’nin teknoloji nabzını tutan sitesi olarak, bu tartışmanın her iki yönünü de okuyucularımıza aktarmaya devam edeceğiz.

Geleceğin Yargısı Nasıl Şekillenecek?

ADALET 1.0’ın verdiği bu ilk karar, bir son değil, uzun ve tartışmalı bir sürecin sadece başlangıcı. Yapay zekanın yargı sistemine entegrasyonu, etik, felsefi ve hukuki birçok soruyu da beraberinde getiriyor. Bir yapay zeka hata yaparsa sorumlusu kim olacak? Algoritmaların şeffaflığı nasıl sağlanacak? ‘Dijital vicdan’ mümkün mü? Tüm bu sorular, önümüzdeki yıllarda hukuk fakültelerinden meclis koridorlarına kadar her yerde tartışılacak. teknolojipusula.com.tr olarak, bu tarihi dönüşümün tüm aşamalarını ve insanlık için ne anlama geldiğini sizlere aktarmayı sürdüreceğiz. Kesin olan bir şey var ki, adalet terazisinin kefelerinden biri artık silikon ve kodlardan oluşuyor.